Il Maestro e Margherita

W 1966 r, niemal 30 lat po śmierci autora, miesięcznik “Moskwa” opublikował w listopadowym wydaniu pierwsza część Mistrza i Małgorzaty. Wcześniej książka przez wiele lat krążyła w drugim obiegu. Dzieło Michaiła Bułhakowa przetrwało mimo rozmaitych przeciwności, trudności i jest współcześnie uważane za jedno z największych osiągnięć literatury rosyjskiej XX w. Wiele zdań, jakie pada w tej książce, stało się przysłowiami. “Rękopisy nie płoną” i “Tchórzostwo to największy grzech” to stwierdzeniami mającymi wielkie znaczenie dla pokoleń, które przeżyły czasy sowieckiego totalitaryzmu. Wpływ powieści zaznaczył się nawet w dziełach kulturowo odległych - od magicznego realizmu Ameryki Łacińskiej po Rushdiego czy nawet Rolling Stonesów (mówi się, że piosenka Sympathy for the Devil została zainspirowana tekstem Bułhakowa). Dzieło to składa się z dwóch odmiennych, choć powiązanych ze sobą opowieści. Jedna rozgrywa się we współczesnej Moskwie, druga w starożytnej Jerozolimie. Autor powołuje do życia dzi dziwaczne postacie, pochodzące z innego świata, wśród nich Wolanda (Szatana) i jego demoniczną świtę oraz pozbawionego imienia pisarza zwanego Mistrzem i jego kochankę, Małgorzatę, kobietę zamężną. Każda z nich jest złożona i dwuznaczna moralnie, a ich motywy zmieniają się wraz z zaskakującymi zwrotami akcji. Książka wręcz pulsuje magiczną energią i siłą wyobraźni. Momentami jest to doskonała satyra na życie w Związku Sowieckim, jak i religijna alegoria rywalizująca z samym Faustem Goethego oraz pozbawiona granic fantastyczna burleska. Dzieło Bułhakowa demaskuje “oficjalne prawdy” z siły karnawału, który wyrwał się z kościelnej kontroli.

“Kryje się coś niedobrego w mężczyznach, którzy unikają wina, gier, towarzystwa pięknych kobiet i ucztowania. Tacy ludzie albo są ciężko chorzy, albo w głębi duszy nienawidzą otoczenia.”